1. Многие слова, оканчивающиеся в именительном падеже на — s имеют в единственном числе основу на — h + гласный.
Окончание множественного числа | ||
čiilaš — čiila — ha | + t | = čiilahat |
eräš — erä — hä | + t | = erähät |
kaunis — kaune — he | + t | = kaunehet |
kirveš — kirve — he | + t | = kirvehet |
Слова оканчивающиеся на гласный + h имеют схожее образование множественного числа:
pereh — e | + t | = perehet |
huoneh — e | + t | = huonehet |
Схожее построение множественного числа имеют слова типа porraš, pačaš, ruis'.
porraš — porda — ha | + t | = pordahat | — чередование rr/rd |
pačaš — pačča — ha | + t | = paččahat | — чередование č/čč |
ruis' — ruge — he | + t | = rugehet | |
mieš — mie — he | + t | = miehet |
Tämpiänä on kaunis šiä. Keällä on kaunehet šiät. Tiälä on kirveš. Tuala on pienet kirvehet. Tämä on šuuri pereh. Kyläššä on šuuret perehet. Pertissä on pordahat.
2. Спряжение глаголов kavua, kyyä, šyyvvä, juuvva.
Mie | kavan, | kyyn, | šyön, | juon. |
Šie | kavat, | kyyt, | šyöt, | juot. |
Hiän | kavau, | kyyy | šyöy, | juou. |
Myö | kavamma, | kyymmä, | šyömmä, | juomma |
Työ | kavatta, | kyyttä, | šyöttä, | juotta. |
Hyö | kavatah, | kyytäh, | syyvväh, | juuvvah. |
Глаголы nähä, šuaha, jiähä спрягаются по-особому.
Mie | niän, | šuan, | jiän. |
Šie | niät, | šuat, | jiät. |
Hiän | nägöy, | šuau, | jiäy. |
Myö | niämmä, | šuamma, | jiämmä |
Työ | niättä, | šuatta. | jiättä |
Hyö | nähäh, | šuahah, | jiähäh. |
Lapšet kavatah väliän. Hyö issutah laučalla. Ken istuu laučalla? — Hyö. Issutahgo hyö laučalla? — Hyö issutah laučalla. Mie šyön huomnekšella. Šyötgo šie huomnekšella? Myö šyömmä koissa. Hyö šyyvväh väliän. Opaštaja kyyy, ken on urokalla. Kaikki lapšet ollah urokalla. Erähät miehet nähäh pahoin. Myö niämmä hyvin.
3. Спряжение глаголов, отрицательная форма.
Для образования отрицательной формы нужно проспрягать отрицательную частицу — ei прибавляя к ней основной глагол без окончания 1-го или 2-го лица. Например 1 лицо ед.числа — kazvan — без окончания — kazva-.
Mie | en kava, | en kyy, | en šyö, | en juo, | en niä, | en šua, | en jiä. |
Šie | et kava, | et kyy, | et šyö, | et juo, | et niä, | et šua, | et jiä. |
Hiän | ei kava, | ei kyy, | ei šyö, | ei juo, | ei niä, | ei šua, | ei jiä. |
Myö | emmä kava, | emmä kyy | emmä šyö, | emmä juo, | emmä niä, | emmä šua, | emmä jiä. |
Työ | että kava, | että kyy, | että šyö, | että juo, | että niä, | että šua, | että jiä. |
Hyö | ei kavata, | ei kyytä, | ei šyötä, | ei juota, | ei nägietä, | ei šuata, | ei jiätä. |
Myö emmä ole kylässä, a linnašša. Hyö tietäh äjiän. Mie en issu, a šeizon. Lapši ei šyö, a itköy. Keällä ei ole kylmä, a lämmin. Opaštajat kirjutetah i lugietah. Missä šie elät? Mie elän Piiterissä. Missä hiän eläy? Hiän eläy Tverissä.
4. Слова с суффиксами -s, -š, -uš, -yš, -oš, -öš, -nneš, -huš, -hyš имеют основу в косвенных падежах (кроме именительного падежа) -kse, -kše.
Huomneš | — | huomnekše | |
jänis | — | jänikse | |
hiiloš | — | hiilokše | |
šomuš | — | šomukše | |
pieluš | — | pielukše | |
nellänneš | — | nellännekše | |
levehyš | — | levehykše | — в партитиве кончается на — hyttä |
tervehyš | — | tervehykše | — в партитиве кончается на — hyttä |
1. | Номинатив | Ken? | Mi? | jänis, | hiiloš, | pieluš, | nelläneš, | levehyš, | tervehyš. |
2. | Генитив | Kenen? | Min? | jäniksen, | hiilokšen, | pielukšen, | nellännekšen, | levehykšen, | tervehykšen. |
3. | Партитив | Kedä? | Midä? | jänistä, | hiilošta, | pielušta, | nellänneštä, | levehyttä, | tervehyttä. |
4. | Эссив | Kenä? | Minä? | jäniksenä, | hiilokšena, | pielukšena, | nellännekšenä, | levehykšenä, | tervehykšenä. |
5. | Транслатив | Kekši? | Miksi? | jänikseksi | hiilokšekši, | pielukšekši, | nellännekšekši, | levehykšekši, | tervehykšekši. |
6. | Инессив | Keššä? | Missä? | jänikseššä, | hiilokšešša, | pielukšešša, | nellännekšeššä, | levehykšeššä, | tervehykšeššä. |
7. | Элатив | Keštä? | Mistä? | jänikseštä, | hiilokšešta, | pielukšešta, | nellännekšeštä, | levehykšeštä, | tervehykšeštä. |
8. | Иллатив | Keh? | Mih? | jänikseh, | hiilokšeh, | pielukšeh, | nellännekšeh, | levehykšeh, | tervehykšeh. |
9. | Адессив | Kellä? | Millä? | jäniksellä, | hiilokšella, | pielukšella, | nellännekšellä, | levehykšellä, | tervehykšellä. |
10. | Аблатив | Keldä? | Mildä? | jänikseldä, | hiilokšelda, | pielukšelda, | nellännekšeldä, | levehykšeldä, | tervehykšeldä. |
11. | Абессив | Kettä? | Mittä? | jäniksettä, | hiilokšetta, | pielukšetta, | nellännekšettä, | levehykšettä, | tervehykšettä. |
12. | Комитатив | Kenenke? | Minke? | jäniksenke, | hiilokšenke, | pielukšenke, | nellännekšenke, | levehykšenke, | tervehykšenke. |
13. | Инструктив | — | Min? | — | hiilokšin, | pielukšin, | nellännekšin, | levehykšin, | tervehykšin. |
14. | Пролатив | Kečči? | Mičči? | jäniksečči | hiilokšečči, | pielukšečči, | nellännekšečči, | levehykšečči, | tervehykšečči. |
Jänis eläy mečäššä. Jänikset ollah mečäššä. Varikset lenneteh alahačči. Hiilokšella on pada. Pieluš on šuuri. Šomuš ei ole kaikilla yksi, a nuoruš on kaikilla yksi. Kellä šie kirjutat kirjane? — Muamolla. Hiän šanou kaikilla tervehykšet.
Новые слова:
čiilaš — крапива, eräš — некоторый, один, kaunis — красивый, kirveš — топор, pereh — семья, huoneh — строение; комната, porraš — ступень, pordahat — лестница, pačaš — столб, ruis — рожь, mieš — человек (очень давно — мужчина), nähä — видеть, šuaha — достать, мочь, jiähä — остаться, оставаться, väliän (ruttoh, terväh) — скоро, istuo — сидеть, lauča — лавка, huomneš — утро, huomnešella — утром, kylmä — холодный, холодно, lämmin — теплый, тепло, kirjuttua — писать, lugie — читать, eliä — жить, hiiloš — очаг, jänis — заяц, šomuš — красота, nuoruš — молодость, pieluš — подушка, nellänneš — четверть, levehyš — ширина, tervehyš — здоровье, meččä — лес, varis (broni) — ворона, alahačči — низом, низко, kaikki — все , kaikilla — всем, у всех , kirjane — письмо, šanuo — сказать.
© Геннадий Иванович Светлов (E-mail: gennadi.svetlov@andritz.com)
ФОРУМ КАРЕЛ РАССЕЯНИЯ 2003 — 2004 Редактор: Депутатов В.П. E-mail: dvp2003@mail.ru Вебмастер: Попов А. E-mail: absurd84@mail.ru |